20 stycznia przypada 195 rocznica śmierci Stanisława Staszica – znamienitego pilanina. Warto przypomnieć, że Stanisław Staszic był uczonym, filozofem, przyrodnikiem, działaczem i pisarzem politycznym. W okresie Sejmu Czteroletniego 1788-1792 walczył o utrzymanie niezawisłości narodowej, był rzecznikiem interesów mieszczaństwa oraz polepszenia sytuacji chłopów. Po rozbiorach poświęcił się pracy nad rozwojem gospodarczym kraju oraz rozwinął różnorodną działalność organizatorską w dziedzinie nauki i oświaty. Od 1808 roku pełnił funkcję prezesa Towarzystwa Przyjaciół Nauk, dla którego ufundował siedzibę w Warszawie. Był też aktywnym członkiem Izby Edukacyjnej, Dyrekcji Skarbu, Rady Stanu i Komisji Rządowej Wyznań Religijnych i Oświecenia Publicznego, a także współorganizatorem uniwersytetu w Warszawie, Szkoły Akademiczno-Górniczej w Kielcach oraz Szkoły Przygotowawczej do Instytutu Politechnicznego. Odkrył złoża węgla i zainicjował budowę kopalni w Dąbrowie Górniczej, popierał rozwój Staropolskiego Okręgu Przemysłowego i przygotowywał plany jego rozbudowy. Tworząc w 1816 roku Hrubieszowskie Towarzystwo Rolnicze, stał się jednym z prekursorów spółdzielczości chłopskiej. Stanisław Staszic podjął systematyczne badania naukowe w dziedzinie geologii, organizował wyprawy geologiczne (m.in. w Tatry). Jego rozprawy z dziedziny geologii, opublikowane w dziele „O ziemiorództwie Karpatów…” wraz z mapą geologiczną Polski i krajów ościennych (jedna z pierwszych map tego rodzaju na świecie), stanowiły pierwszą próbę syntetycznego ujęcia geologii Polski. Stanisław Staszic był jednym z czołowych reformatorów i uczonych polskiego oświecenia.

Michał Olejnik